Door: Laura Beljaars
Observeren, aanpassen, observeren, aanpassen, je neus stoten, de schuld krijgen, observeren aanpassen. Als je het leven met Tourette, ADHD en/of autisme tot haar absolute basis stript, dan komt het daarop neer. En eigenlijk is dat nog niet eens zo anders als leven in een andere cultuur. De oplossing kunnen we daar dan ook in vinden: rekening houden met elkaar. Nog meer dan je nu denkt.
Andere culturen
Toen ik voor het eerst naar Oeganda ging, kreeg ik uitgebreide uitleg over de cultuur. Een voorbeeld daarvan is me altijd bijgebleven: in Nederland wordt het gezien als respectloos om te laat te komen, in Oeganda wordt het gezien als respectloos om geen praatje te maken met iemand die je tegenkomt op je weg naar een afspraak. Of je nou al te laat bent of niet. Dit is een hele andere insteek. Het resultaat is tegenovergesteld: altijd op tijd of (bijna) nooit op tijd. En toch neemt iedereen deze regels in het bijpassende land als harde waarheid aan. Je kan er niet omheen. “Iedereen weet dat toch?! Dat is toch ‘common sense’?!” Maar blijkbaar is dat nogal afhankelijk van de cultuur waarin je je bevindt.
Afwas en het kerstdiner
Zo’n zelfde voorbeeld kan ik geven uit mijn jeugd. Maar dan gewoon, in Nederland. Voor mijn familie was het de normaalste zaak van de wereld om meteen na het eten af te wassen. En al helemaal na het kerstdiner. Dat wil zeggen: tussen de gangen door. Want anders stapelt de afwas zich alleen maar op en wordt het alleen maar meer. Dan moet alles in één keer na afloop, of (ik hoor mijn moeder huiveren) de dag erna.
Maar, voor mij is een kerstdiner prikkelhel. Heel veel mensen, vaak al donker buiten (en dus binnen), verplichte gesprekjes en weet ik wat allemaal nog meer. Doodvermoeiend. Ik heb die ‘pauzes’ tussendoor en na afloop dan ook hard nodig om even bij te komen. Te ontprikkelen. Ik zou de afwas dan ook veel liever de dag erna doen, wanneer iedereen weg is, het buiten licht is en ik heb kunnen slapen. Je zal begrijpen dat dit de nodige clashes opgeleverd heeft. Want als je niet meehelpt met opruimen, dan ben je lui, en onbeleefd, en weet ik wat allemaal nog meer. Ik vond mijn familie daarentegen compleet onredelijk en ook onbeleefd, omdat ik niet anders kon en zij dat niet begrepen.
Oplossing
Dit is uiteindelijk opgelost doordat ik met mijn moeder besproken heb waarom dit ieder jaar weer mis ging. En we zijn tot een soort van compromis gekomen waarbij ik heel hard mijn best doe om mee op te ruimen, en in werkelijkheid vrij weinig doe. En zij dat accepteert.
Zo gaat dat met andere culturen ook. Er zijn dingen die je je gewoon niet zelf kan bedenken. Want mensen kunnen toch gewoon op tijd komen? Waarom maken ze dan praatjes onderweg, als ze weten dat ze te laat gaan komen?! Omdat hun insteek heel anders is. Zodanig dat jij het nooit zelf zou kunnen bedenken. Dit zie ik héél vaak bij kinderen met Tourette, ADHD en/of autisme, én in mijn eigen leven. Mensen kunnen zich niet voorstellen waarom iemand iets op een andere manier doet. En vinden dat anderen zich maar gewoon moeten aanpassen aan ‘hun cultuur’. Tot een bepaalde hoogte klopt dat natuurlijk ook, de wereld werkt hoe ze werkt. Maar als ik door veel praten, luisteren, uitproberen en elkaar begrijpen, gewoon in een Oegandees gezin kan functioneren, dan moet het voor kinderen met een aandoening toch ook mogelijk zijn om in hun eigen, Nederlandse gezin te functioneren?
Uiteraard is het best moeilijk om die ‘andere cultuur’ van je kind te begrijpen, maar dat is precies waarom wij Expertisecentrum Valora zijn begonnen. Wij kunnen je uitleggen hoe ‘onze cultuur’ werkt en hoe jullie die zonder al te veel moeite kunnen integreren in jullie gezin. We vinden het daarbij belangrijk eerst goed te kijken naar wat er precies gebeurt, zodat we het kunnen begrijpen. Vanuit daar kunnen we problematisch gedrag bijschaven zodat het voor iedereen leefbaar wordt!
